Rok 2018 rokiem Franciszka Ksawerego Christianiego

Radni Gminy Orońsko 28 grudnia 2017 roku przyjęli uchwałę ustanawiającą rok 2018 Rokiem Franciszka Ksawerego Christianiego na terenie Gminy Orońsko.

Inicjatywa uchwałodawcza radnych ma na celu lepsze poznanie i upowszechnienie wśród mieszkańców historii lokalnej oraz podkreślenie zasług i osiągnięć Franciszka Ksawerego Christianiego dla rozwoju Orońska.

Christiani w 1829 r. objął majątek w Orońsku w wieczystą dzierżawę. W parę lat później nabył go wraz z małżonką Amelią na własność. Po roku 1834, wieś Orońsko przeniósł w całości na wyżej położone tereny i zlokalizował wokół nowej drogi wiejskiej prostopadłej do traktu krakowskiego.

Christiani uporządkował też we wsi inne drogi, które obsadził drzewami i zbudował uzdatnione ujęcie wody, tzw. „wodociągi” dla Orońska i Krogulczy Suchej oraz park i ogrody. Przebudował Orońsko tworząc jeden nowoczesny układ osiedlniczy.

Franciszek Ksawery Cristiani jako dyrektor Dyrekcji Generalnej Dróg i Mostów Królestwa Polskiego prowadził m.in. budowę traktów krakowskiego i brzeskiego.

Do tej pory przy trasie Nr 7 w Orońsku przy ulicy Radomskiej (dawny trakt krakowski) znajduje się budynek tzw. „Dróżniczówki” zaprojektowany i wybudowany przez Franciszka Ksawerego Christianiego.

Franciszek Ksawery Christiani (1772 - 1842), syn Jana i Barbary z Prakeszów, urodził się 4 listopada w Dukli, mieście ówczesnej Galicji austriackiej. Odbył studia techniczne w Austrii. W styczniu 1790 r. wstąpił do armii austriackiej, skąd po otrzymaniu dymisji przeszedł w 1792 r. do dyrekcji dróg państwa austriackiego. Dzięki okazanym zdolnościom i pracowitości awansował bardzo szybko, aż do stopnia adiunkta dyrekcji budowy dróg
włącznie. Pracując na terenie dawnej Galicji w okolicach Jasła i Dukli nawiązał stosunki z okoliczną szlachtą, która później przyczyniła się do szybkiego awansu Christianiego. Dał się poznać jako zdolny inżynier i sprawny organizator. W 1819 r. na skutek starań hr. Małachowskiego z Końskich, został mianowany dyrektorem Dyrekcji Jeneralnej Dróg i Mostów Królestwa Polskiego. Na tym stanowisku pracował przez 23 lata, kładąc fundamenty pod nowoczesne drogownictwo polskie. Do 1842 r. wybudował 2195 km dróg bitych, 20 traktów z mostami stałymi (m.in. krakowski z Warszawy do Krakowa przez Radom i Orońsko) oraz odcinek traktu petersburskiego z Kowna do Dyneburga. W 1827 r. został powołany na członka Rady Politechnicznej, zajmującej się organizacją Instytutu Politechnicznego w Warszawie. Ponadto był członkiem Towarzystwa Naukowego w Krakowie oraz Towarzystwa Naukowego Uniwersytetu i Akademii Medyko – Chirurgicznej w Wilnie. Po upadku powstania listopadowego został zaliczony do Rosyjskiego Korpusu inżynierów Dróg i Mostów w stopniu generała. W czasie swojej służby w Królestwie Polskim (1818 - 1842) Christiani odznaczył się jako dobry i prężny administrator.
W uznaniu otrzymywał liczne i wysokie ordery oraz duże nagrody pieniężne. Ponadto car Mikołaj I potwierdził mu prawo posługiwania się herbem własnym o nazwie Jarosław.

Z Orońskiem związał się w czasie prac przygotowawczych do budowy traktu krakowskiego. Aktem odbiorczo – podawczym z 14 lipca 1829 r. wziął w wieczystą dzierżawę dobra orońskie tj. folwark i wieś Orońsko oraz wieś Krogulcza Sucha, a następnie wraz z żoną Amelią z Hiblów kupił je na własność 29 kwietnia 1834 r. Od tego czasu, aż do śmierci stale zajmował się przebudową i urządzaniem posiadłości, którą przekształcał w skromną
wiejską rezydencję. Jego dziełem jest opracowanie koncepcji i częściowa realizacja zespołu dworskiego z parkiem i ogrodami oraz reprezentacyjną zabudową. Christiani swoje prace rozpoczął od regulacji wsi. Zabudowania chłopskie przeniósł na wyższe korzystniej położone tereny. Jego staraniem wybudowano nowe i uzdatniono już istniejące ujęcia wody dla Orońska i Krogulczy Suchej. Na częściowo zwolnionych przez wieś terenach zrealizował park i ogrody z licznymi osiami widokowymi, alejami, klombami, kanałami i stawami. Budynki wzniesione przez Christanianiego były przeważnie drewniane, z wyłączeniem kaplicy, którą pod koniec życia zdążył wznieść Christiani według własnego projektu. Dopiero w drugiej połowie XIX w. jego spadkobierczynie wzniosły tu sukcesywnie nowe obiekty budowlane najczęściej z trwałych już materiałów. Zmarł w Warszawie 7 czerwca 1842 r. Po jego śmierci majątek dziedziczyła żona Amelia. Został pochowany na cmentarzu na Powązkach. Jego nagrobek znajduje się w 4 kwaterze, rząd 4, grobowiec nr 20.

Do pobrania:

ulotka A5

Ulica Franciszka Ksawerego Christianiego w Orońsku